Üstün Zekâlı Çocuklarda Kimlik ve Sosyal Baskı Nasıl Yönetilir?
Üstün zekâlı bireyler yalnızca bilişsel düzeyde değil, sosyal ve duygusal açıdan da akranlarından farklı bir gelişim örüntüsüne sahip olabilir. Bu farklılaşma, kimlik oluşumu ve sosyal uyum süreçlerinde zaman zaman karmaşık hâle gelebilir. Çocuk, hem kendisine karşı beklentisiyle hem de çevrenin ona yüklediği “başarılı olma” tutumuyla karşı karşıya kalabilir. Bu nedenle üstün zekâlı çocuklarda kimlik gelişimini desteklemek ve üzerlerinde kurulan sosyal baskıyı sağlıklı şekilde yönetebilmek kritik bir gereksinimdir.
Kimlik Gelişimi Neden Farklı İşleyebilir?
- Üstün zekâlı çocuklar çoğu zaman soyut düşünme, muhakeme yeteneği ve öz yeterlilik ve öz farkındalık becerileri yaşıtlarından daha ileride olabilir.
- Buna karşılık sosyal deneyimleri ve duygusal düzenleme becerileri aynı hızda gelişmeyebilir.
- Bu gelişim hızındaki farklılık (asenkron gelişim), çocuğun “ben kimim”, “nerede aitim” ve “neden farklı hissediyorum” gibi sorularla erken yaşta karşılaşmasına yol açabilir.
Sosyal Baskı Üstün Zekâlı Çocukları Nasıl Etkiler?
Üstün zekalı çocuklar, yaşıtlarından farklı algılayıp düşündükleri veya bazı alanlarda hızlı öğrendikleri için sosyal baskıya maruz kalabilirler. Bu baskı:
- Sürekli yüksek performans beklentisi
- Hata yapmaktan kaçınma
- Kendi potansiyelini geri çekme veya kapasitesini gizleme
- Yaşıtlarına uyum sağlamak için kendini olduğundan farklı gösterme
şeklinde ortaya çıkabilir. Uzun vadede bu baskı özgüven, kimlik bütünlüğü ve sosyal ilişki kurma becerilerini etkileyebilir.
Kimlik ve Sosyal Baskının Yönetilmesi İçin Etkili Yaklaşımlar Nelerdir?
- Duygusal farkındalığı desteklemek
Çocuğun duygularını tanıması, ifade etmesi ve düzenlemesi, sosyal baskı altında denge kurmasını kolaylaştırır. Basit sorular güçlü etkiler bırakabilir.
- “Şu an ne hissediyorsun?”
- “Bu durumda neye ihtiyacın var?”
- ‘’Sana ne yapmak iyi gelirdi?’’
- Gerçekçi ve esnek beklentiler
Hem ebeveyn hem okul tarafından çocuğun kapasitesine ve gelişimine uygun ama esnek beklentiler belirlenmesi, performans baskısını azaltmaya yardımcı olur. Beklentinin ölçüsü kadar çocuğa yansıtılma biçimi de etkilidir.
- Güçlü yönleri kadar zorlanılan alanları da kabul etmek
Üstün zekâlı çocukların her alanlarda üstün veya başarılı olması beklenmez. Güçlü ve zayıf yanlarını bilmek ve kabul etmek özyeterlilik becerisini de gelişmesine yardımcı olur.
- Benzer ilgi alanlarına ve potansiyele sahip akranlarla temas etmek
Çocuğun kendi ilgi ve merak düzeyine yakın ve aynı potansiyelde yaşıtlarıyla zaman geçirmesi, aidiyet hissini güçlendirir. Atölye çalışmaları, kulüpler ve proje grupları bu açıdan destekleyicidir.
- Kimlik gelişimini destekleyen güvenli ortam
Aile ve okulun çocuğa “olduğu gibi kabul edildiği” bir ortam sunması kimlik gelişimini olumlu yönde etkileyecektir.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Çocuğun kimlik bunalımı nasıl anlaşılır?
Kendini ve isteklerini anlamlandırmada zorlanma, sık duygu değişimleri, ait hissetmeme ve kendi
Kendi değerlerini desteklemek için ne yapılır?
Çocuğun ilgi alanlarını, merakını ve güçlü yönlerini ifade etmesine alan sağlanmalı; karar süreçlerine , sorumluklara uygun düzeyde dahil etmek değer gelişimini destekler.
Sosyal izolasyonla başa çıkma yolları nelerdir?
Benzer ilgi alanlarına sahip akranlarla temas kurmak, yapılandırılmış sosyal etkinliklere katılmak ve profesyonel bir destek almak izolasyon hissini azaltmaya yardımcı olacaktır.
Psikolojik destek alternatifleri nedir?
Psikolojik desteğin dışında sanat, spor, drama, bilim ve STEM atölyeleri gibi etkinlikler çocuğun duygusal ve sosyal gelişimini destekleyen güçlü alternatifler sunar.
